زمین خوردن سالمندان : ده نکته که پزشکتان چک می کند

دکتر موسی عطازاده- متخصص مغز و اعصاب و اختلالات حافظه

🔅زمین خوردن یا سقوط، از علل مهم مرگ و میر در سنین بالای ۶۵ سال است. به همین دلیل لازم است در مواجهه با حملات سقوط ، ارزیابی کامل صورت گیرد. پزشک شما در این موارد احتمالات زیادی را بررسی می کند که ده موردآن را در اینجا ذکر می کنیم:

1. جستجوی بیماری زمینه ای:

اگر بیمار شما ضعف عمومی دارد یا دچار حواس پرتی و گیجی شده است یا علایم جدیدی نشان می دهد، پزشک به دنبال یک بیماری خواهد گشت بنابراین هر علامت جدیدی در بیمار خود سراغ دارید برای او شرح دهید.بعضی بیماری ها که می توانند موجب زمین خوردن سالمندتان شوند از این قرار هستند:
– انواع عفونت ها مثل عفونت ادراری ( شاید متوجه تکرر ادراراو شده باشید) یا عفونت ریوی و سرماخوردگی و…
– کم آبی : ممکن است سالمندتان به دلیل تنهایی و یا اختلال بلع و یا هر دلیل دیگری در حد کافی آب نمی نوشد و یا این که در اثر اسهال آب زیادی از دست داده باشد.
– کم خونی
– مشکلات قلبی مثل به هم ریختن ریتم قلب ( فیبریلاسیون دهلیزی، و انواع دیگر آریتمی) یا نارسایی قلبی و …
– مشکلات مغزی مثل سکته های کوچک و یا تشنج و …

2. اندازه گیری فشار خون در حالتهای دراز کش و نشسته:

به خصوص وقتی بیمارتان قبل از زمین خوردن احساس سبکی سر دارد و شک به غش کردن دارید. ممکن است بیمار شما در حین بلند شدن از زمین یکباره فشارخون او بیفتد و همین باعث زمین خوردن او شود. در بیمارانی که داروهای کاهنده فشارخون مصرف می کنند این حالت ممکن است رخ دهد. حتی برخی داروهایی که مربوط به فشارخون نیستند مثل تامسولوسین که برای پروستات مصرف می شود می توانند افت فشار بدهند.

3. آزمایش:

کم خونی ، به هم خوردن تعادل الکترولیتها شامل سدیم و پتاسیم، تغییرات قند خون به خصوص در افراد دیابتی، اختلالات غدد مثل کم کاری تیرویید ویا کمبود ویتامین دی … از مواردی هستند که پزشک شما با درخواست آزمایش بررسی می کند.

4. بررسی داروهایی که بیمارتان مصرف می کند:

داروهای فراوانی هستند که خطر سقوط را افزایش می دهند. از این میان ما ده نمونه را برای اطلاع شما یاداوری می کنیم. البته توصیه اکید ما این است به هیچ وجه درباره ارتباط زمین خوردن بیمارتان با داروهای زیر شخصا تصمیم گیری نکنید، قضاوت و تصمیم گیری را بر عهده پزشک بگذارید:
– داروهای گروه ” بنزو” شامل دیازپام، لورازپام، الپرازولام، کلردیازپوکساید، کلونازپام و … تاکید می کنیم که اگر بیمار شما این داروها را مصرف می کند و دچار سقوط شده است اولا فورا نتیجه گیری نکنید که علت سقوط ایشان دارو بوده است، چه بسار علل دیگری در کار باشد. ثانیا هرگز بدون مشاوره با پزشک خود دارو را قطع نکنید چرا که قطع ناگهانی داروهای فوق با خطرات جدی همراه است.
– داروهای خواب آور ” غیر بنزو” : مثل زولپیدم
– داروهای ضد سیکوز : پزشک در مواقع مواجهه با رفتارهای غیر طبیعی و خطرناک بیمارتان ممکن است از روی ناچاری این داروها را تجویز کند. توجه کنید که پزشک بطور دوره ای بررسی می کند که آیا این داروها را می تواند قطع کند یا خیر. بنابراین بطور خودسر این داروها را ادامه ندهید بلکه قبل از اتمام دارو مجددا به پزشک مراجعه کنید. و البته قطع ناگهانی و بدون نظر پزشک هم به هیچ وجه توصیه نمی شود. برخی از این داروها عبارتند از ریسپریدون ، کوتیاپین، الانزاپین، هالوپریدول، و….
– داروهای ضدتشنج : داروهایی مثل والپروات سدیم ( که برای تشنج و یا تثبیت خلق به کار می رود) و گاباپنتین می توانند موجب زمین خوردن بیمار شوند. بازهم یاداوری می کنیم که اگر بیمارتان مثلا گاباپنتین میل می کند الزاما زمین خوردن او ناشی از مصرف این دارو نیست و این پزشک است که باید در این باره تصمیم بگیرد. توجه داشته باشید که قطع ناگاهانی داروهای ضدتشنج با خطرات جدی همراه است.
– داروهای ضدافسردگی : مثل امی تریپ تیلین و نورتریپ تیلین ، سیتالوپرام، سرترالین و ترازودون و …
– داروهای مخدر مثل کدیین و متادون و …
– داروهایی که خاصیت ضد کلینرژیک دارند : برخی آنتی هیستامین ها مثل هیدروکسی زین، تری هگزی فنیدیل، بی پریدین و …
– داروهایی که روی فشارخون اثر می کنند مثل پرازوسین ، لوزارتان، متورال، آملودیپین و …
– داروهای کاهنده قند خون : مثل گلی بن کلامید

5. معاینه طرز راه رفتن و تعادل بیمار:

پزشک شما از بیمار خواهد خواست تا راه برود و اگر در حین راه رفتن در جایی از بدن ( زانو، قوزک پا، لگن ، کمر) درد دارد ذکر کند. همچنین تعادل او را در راه رفتن بر خط مستقیم بررسی می نماید تا اگر مشکلی در مخچه وجود دارد آشکار شود. نیز تستهایی برای بررسی سیستم تعادلی گوش و … نیز انجام خواهد داد.

6. تجویز ویتامین دی :

این مورد را بطور جداگانه تاکید می کنیم. چرا که نشان داده شده است وقتی سطح ویتامین دی خون از 20 پایین تر باشد احتمال سقوط بیشتر می شود.

7. بررسی سیستم قلبی عروقی :

در بسیاری مواقع که علت سقوط ها کاملا واضح نیست ما از همکاران قلب درخواست یک ارزیابی کلی می کنیم. متخصص قلب ممکن است اقدام به گرفتن نوار قلب، اکوکاردیوگرافی، هالترمانیتورنیگ قلب ( دستگاهی که یکی دو روز به بیمار وصل می شود و بطور مداوم نوار قلب می گیرد تا اگر ریتم قلب گاه به گاه مختل می شود کشف شود)، و تست هایی مثل سطح شیب دار ( تیلت تیبل) نماید.

8. بررسی سیتسم اعصاب مرکزی :

گاهی بیماری جدیدی مثل پارکینسون آغاز شده است که در معاینه معلوم می شود. یا ممکن است شرح حال موجب شک به تشنج و یا سکته مغزی کوچک شود . لذا درخواست نوارمغز و ام آر آی می کنیم.

9. بررسی بینایی بیمار:

گاهی ضعف بینایی در سقوط های سالمند نقش دارد.

10. بررسی وضعیت ایمنی منزل :

برخی نکات در منزل می تواند خطر سقوط را افزایش دهد. مثلا صاف نبودن فرش منزل و گیر کردن پای سالمند، تراکم زیاد اشیا در سرراه سالمند تا سرویس بهداشتی، لیز بودن کف حمام و سرویس بهداشتی … این نکات را درجایی دیگر به تفصیل خواهیم گفت.

دکتر موسی عطازاده
متخصص مغز و اعصاب و اختلالات حافظه
🌿